Zasady transkrypcji i transliteracji


Układ

Zabytki będące przekładami Biblii zamieszczamy w układzie odpowiadającym księgom i wersetom Wulgaty. Drobne teksty (mieszczące się na jednej stronie bądź karcie) podajemy bez lokalizacji, obszerniejsze – z podaniem numeracji stron, kart lub szpalt. Nie stosujemy numeracji wierszy.


Postacie tekstu

Transliteracja (TL)

  • zachowuje pisownię łączną i rozdzielną wyrazów oraz wielkich i małych liter oryginału;
  • zachowuje grafię oryginału z wyłączeniem różnych form grafemów s, r, uy;
  • sygnalizuje obecność glos zawierających warianty tekstu głównego (np. alternatywne tłumaczenia określonego wyrazu czy frazy), ale włącza w tekst główny litery nadpisane i uzupełnienia pisarza;
  • sygnalizuje fizyczne uszkodzenia zabytku (dziury, odcięcie fragmentu karty) uniemożliwiające odczytanie tekstu znakiem <…> (bez względu na przypuszczalną liczbę brakujących liter); natomiast miejsca z błędami pisarza polegającymi na opuszczeniu litery bądź liter, które zostały uzupełnione w TS (< >), są w TL oznaczone *;
  • pomija skreślenia oraz znaki interpunkcyjne zabytku;
  • oddaje ligatury za pomocą osobnych liter (np. ß jako sz), a wszystkie skróty są rozwiązywane;
  • wskazuje osobliwe zapisy i błędy tekstu za pomocą * przed danym wyrazem;
  • zawiera komentarze w nawiasach np. (wersetów 3–4 brak w rękopisie), (k. 4r), (?).


Transkrypcja (TS)

  • normalizuje pisownię łączną i rozdzielną wyrazów oraz wielkich i małych liter, a także wprowadza interpunkcję zgodną z normą współczesną;
  • sygnalizuje obecność glos podających warianty tekstu głównego (ale nie jego uzupełnień);
  • zawiera emendacje (oznacza litery poprawione i uznane za zbędne), uzupełnienia oraz komentarze wprowadzone przez wydawcę.

OznaczenieZastosowanie
<uzupełnienie>ujmuje w TS litery bądź wyrazy uzupełnione przez wydawcę
[zbędne]ujmuje w TS litery bądź wyrazy zdaniem wydawcy zbędne
poprawioneujmuje w TS litery bądź wyrazy poprawione lub przeniesione przez wydawcę
(komentarz)ujmuje w TS komentarze wydawcy
{dopisane}ujmuje w TL i TS niektóre litery bądź wyrazy dopisane przez pisarza jako warianty fragmentu tekstu
*oznacza w TL i TS wyrazy osobliwe, podejrzane, też odstępstwa gramatyczne od podstawy łacińskiej lub błędy tłumacza zabytku (zastępuje komentarz „tak rękopis”)
oznacza fragment tekstu pominięty przez wydawcę
<…>oznacza brakujący fragment, którego nie da się uzupełnić

Transkrypcja uproszczona (TSU)

  • zawiera tekst w takiej postaci, jak w TS, ale z pominięciem aparatu krytycznego.


Poprawki

W transkrypcji korygujemy ewidentne błędy literowe pisarza, mieszanie znaków samogłosek ustnych i nosowych (np. TL: *rokøø, TS: ręka), niewłaściwe końcówki fleksyjne.

Przed wyrazami, które w TS zawierają uzupełnienia lub poprawki błędów pisarza, w TL stawiamy *. Nie używamy tego znaku w wypadku, gdy w TS pojawiają się emendacje poprawnych, ale niejednoznacznych zapisów TL (co wynika ze specyfiki średniowiecznej pisowni). Do przykładów należy nieprecyzyjne oznaczenie miękkości spółgłosek (zbędne znaki y lub ich brak), wieloznaczność znaków s, sz, sch, z, mieszanie znaków spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych czy podwojenie znaku spółgłoski na początku wyrazu.

Zapisy zawierające przyimki i spójniki ukryte w pierwszej literze następującego wyrazu (np. TL: ynschy, TS: i inszy) lub w ostatniej literze poprzedniego wyrazu (np. TL: tesz pyrzwego, TS: też z pirzwego) nie są traktowane jako błędne. W TS oznaczamy takie ukryte wyrazy kursywą, nie uzupełniamy ich w nawiasach < >.


Wyrazy obce

Przyjmujemy, że występujące w tekstach ciągłych zapożyczenia, które opracowano w Sstp jako hasła, traktujemy jako wyrazy polskie (np. hymn, hymna, psalm, antyfona, magnifikat, kredo), a te, które pominięto – jako obce (np. amen, alleluja, responsorium). Formy z fleksją łacińską (np. hymnus, psalmus, primam) też oznaczamy jako obce interpolacje (np. Tu mow psalmusMW 18v). Fragmenty oznaczone w ten sposób nie są anotowane morfosyntaktycznie.

Jeśli chodzi o nazwy własne występujące w zabytkach, traktujemy je jako integralną część tekstu bez względu na to, z jakiego języka pochodzą. Większość z nich jest anotowana na tych samych zasadach, co wyrazy pospolite, jedynie toponimy występujące w przekładach Biblii, które nie mieszczą się w polskim systemie fleksyjnym, tj. nieodmienne rzeczowniki o nieokreślonym rodzaju (np. Betel, Naazon, Rajes, Sefet) traktujemy jako wyrazy obce (w anotacji oznaczenie xxx).